تومور یا سرطان نخاع چیست؟

منظور از تومور یا سرطان نخاعی توده‌ای از سلول‌های رشد یافته در داخل یا اطراف طناب نخاعی است. ستون فقرات و اجزای آن نیز ممکن است به انواع تومور و سرطان دچار شوند.

تومور ستون فقرات شامل تومورهایی است که از ابتدا در خود ستون فقرات شروع به رشد کرده‌اند، نه این که در جای دیگری ایجاد شده و سپس به ستون فقرات نفوذ کرده باشند. این تومورها معمولا خوش خیم هستند.

این تومورها به حدی نادر هستند که تنها نیم درصد از کل تومورهایی که توسط پزشکان شناسایی می‌شوند را به خود اختصاص می‌دهند. شکل‌گیری تومور بدخیم در ستون فقرات از این هم نادرتر است.

در اغلب موارد، سرطان ستون فقرات از نوع ثانویه یا متاستاتیک هستند؛ به این معنا که سرطان در جای دیگری از بدن شروع به رشد کرده و سپس گسترش یافته و به ستون فقرات نیز نفوذ کرده است.

سرطان‌هایی که ممکن است گسترش یافته و به ستون فقرات برسند شامل سرطان ریه، سینه، پروستات، سر و گردن، دستگاه تناسلی، ارگان‌های گوارشی، تیروئید، خون، کلیه و غیره می‌شوند.

آیا تومور یا سرطان نخاعی درمان دارد؟

تحت فشار قرار گرفتن طناب نخاعی توسط یک تومور باید به سرعت توسط متخصص مغز و اعصاب شناسایی شده و درمان شود تا از بروز آسیب‌های دائمی و عوارض جدی آن پیشگیری شود.

مدت زمان بهبودی و ریکاوری بعد از درمان سرطان نخاع به این موضوع بستگی دارد که آسیب به نخاع تا چه مرحله‌ای پیش رفته است و درمان چقدر سریع انجام شده است.

برداشتن تومورهای مننژیوما و فیبرونوروما و برخی دیگر از تومورهای اولیه ستون فقرات می‌تواند موجب درمان کامل سرطان شود. اگر تومور دارای مرزهای مشخصی باشد و از جای دیگری از بدن به ستون فقرات نفوذ نکرده باشد، برداشتن آن با جراحی موجب رفع علائم در نیمی از بیماران می‌شود.

درمان سرطان نخاع

انواع تومورهای نخاعی

انواع تومور نخاعی بر اساس محل قرارگیری آنها در بدن به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. تومور اینترامدولاری (داخل نخاع)
2. تومور اینترادورال-اکسترامدولار
3. اکسترادورال (خارج از دورا)

تومور اینترامدولاری (داخل نخاع)

این تومورها در داخل خود نخاع تشکیل می‌شوند. اغلب تومورهای اولیه‌ی اینترامدولاری از نوع آستروستیویا یا اپاندیمرما هستند. تومورهای متاستاتیک
به علت پیشرفت‌های ایجاد شده در تکنیک‌های عکسبرداری، سریع‌تر از قبل شناسایی می‌شوند.

تومور اینترادورال-اکسترامدولار

این تومورها در داخل فضای دورا در اطراف طناب نخاعی هستند اما در خود طناب نخاعی نیستند. شایع‌ترین نوع تومورهای این دسته تومورهای مننژیوما هستند.

تومور اکسترادورال (خارج از دورا)

این تومورها اغلب متاستاتیک هستند و در بیشتر موارد از سرطان مهره‌های ستون فقرات ناشی می‌شوند.
توده سرطانی می‌تواند بر طناب نخاعی فشار وارد بیاورد و موجب بروز علائمی شود. فشار بر طناب نخاعی از طریق رشد توده در فضای اپیدورال یا فضای اینترادورال است.

علائم تومور طناب نخاعی

تومورهای طناب نخاعی به طور کلی با سرعت پایینی رشد می‌کنند و به تدریج بدتر و بدتر می‌شوند. این تومورها می‌توانند موجب بروز علائم بسیاری شوند که نوع علائم به محل قرارگیری تومور بستگی دارد. علائم زمانی بروز می‌کنند که تومورهای بر روی طناب نخاعی و شاخه‌های عصبی فشار وارد می‌کند.

این تومورها همچین می‌توانند بر روی رگ‌های خونی که به طناب نخاعی خون‌رسانی می‌کنند، فشار وارد کنند. علائم شایع تومورهای نخاعی عبارتند از:

• درد
• تغییر در حس لامسه
• مشکلات حرکتی

درد

شایع‌ترین نشانه تومور نخاعی، کمر درد است. البته فشار بر روی طناب نخاعی می‌تواند موجب بروز دردی شود که شخص احساس می‌کند از جای دیگری در بدن او نشات می‌گیرد.

این درد معمولا شدید و مداوم است. در برخی افراد این درد به صورت مبهم و پراکنده و در برخی دیگر به صورت احساس سوزش و تیر کشیدن است.

تغییر در حس لامسه

ممکن است شخص دچار حس گزگز، سوزن سوزن شدن و بیحسی و خواب رفتن دست و پا شود و همچنین حساسیت او به سرما و گرما کمتر شود.

مشکلات حرکتی

تومورهایی که موجب اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شوند می‌توانند علائم عضلانی ایجاد کنند. برای مثال ممکن است شخص در عضلات خود احساس ضعف کند یا کنترل ادرار و مدفوع خود را از دست بدهد.

این که این علائم در کدام قسمت از بدن ایجاد شوند به محل قرارگیری تومور بستگی دارد. هر قسمت از طناب نخاعی و عصب های متصل به آن به قسمت‌های مشخصی از بدن مربوط می‌شوند و به طور کلی تومور در هر قسمتی از طناب نخاعی که قرار داشته باشد، موجب بروز علائم در قسمت‌های مربوط به همان ناحیه یا نواحی پایین‌تر از آن (در طناب نخاعی) می‌شود.

تشخیص سرطان نخاعی

اگر بیمار هر یک از علائم تومور طناب نخاعی را داشته باشد، پزشک او را معاینه می‌کند و سوابق پزشکی او را بررسی می‌کند تا به سایر علل احتمالی که ممکن است موجب همین علائم شوند پی ببرد.

معاینات فیزیکی شامل معاینه عصبی استاندارد می‌شود که در آن، حرکات چشم، رفلکس چشم و مردمک، رفلکس‌های عضلتنی، شنوایی و لامسه، قدرت عضلانی، تعادل بدن و هماهنگی دست و پاها بررسی می‌شود.

اگر پزشک حدس بزند که ممکن است بیمار به تومور نخاعی مبتلا باشد، ممکن است انجام رادیولوژی از ستون فقرات یا سایر تست‌های تشخیصی را تجویز کند:

• سی تی اسکن
• اسکن ام آر آی
• میلوگرام
• پانکسیون کمری
• نمونه گیری

تشخیص سرطان و تومور نخاعی

سی تی اسکن

تصاویر سی تی اسکن می‌توانند علاوه بر نشان دادن تومور در ستون فقرات، هرگونه خونریزی، تورم یا سایر مشکلات ایجاد شده را نیز آشکار کنند. در این تکنیک با استفاده از دستگاه اشعه ایکس که به دور بدن میچرخد و تکنولوژی کامپیوتری، چندین تصویر سطح مقطعی از ناحیه مورد نظر ایجاد می‌شود.

در برخی موارد برای وضوح بیشتر تصویر، یک ماده کنتراست رنگی در رگ بیمار تزریق می‌شود تا تفاوت میان بافت‌ها بیشتر واضح باشد و در این حالت بهتر می‌توان تومور را تشخیص داد.

اسکن ام آر آی

در این تکنیک با استفاده از آهنرباهای بزرگ، امواج رادیویی و تکنولوژی کامپیوتری، تصاویر دقیق از ستون فقرات تهیه می‌شود. اسکن ام آر آی می‌تواند تصاویر واضح تری از تومورهای نزدیک به استخوان ایجاد کند.

میلوگرام

میلوگرام روشی خاص در عکسبرداری با اشعه ایکس است. در این روش در ابتدا ماده کنتراست رنگی که اشعه ایکس را به خود جذب می‌کند، در طناب نخاعی تزریق می‌شود.

این ماده موجب می‌شود طناب نخاعی به وضوح از سایر بافت‌ها متمایز شود، اما این ماده از تومور نمی‌تواند عبور کند و بنابراین در محلی که تومور قرار دارد، طناب نخاعی تیره رنگ یا باریک است و بدین ترتیب محل تومور شناسایی می‌شود.

تست میلوگرام تنها در موارد خاصی تجویز می‌شود چرا که تصاویر ام آر آی نتایج مشابهی دارند در حالی که نیازی به تزریق در نخاع ندارند.

پانکسیون کمری

در این روش مقداری از مایع مغزی نخاعی بیمار برای آزمایش گرفته می‌شود. پزشکان در این نمونه به دنبال سلول‌های غیرعادی میگردند که نشان دهنده وجود تومور در نخاع باشند.

نمونه گیری

ممکن است از تومور نمونه گیری شود و این نمونه در آزمایشگاه در زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار گیرد تا تشخیص پزشک به طور قطعی تایید شود و یا سایر مشکلات دیگر شناسایی شوند.

البته نمونه برداری از تومور طناب نخاعی، بدون آسیب زدن به خود نخاع، کار مشکلی است و بنابراین داشتن برنامه دقیق برای انجام این کار و استفاده از تصاویر سی تی اسکن یا ام آر آی بسیار مهم و ضروری است.

در بسیاری از موارد (خصوصا زمانی که پزشکان می‌دانند که شخص به سرطان مبتلا است) نیازی به انجام نمونه گیری نیست.

نحوه درمان تومور در نخاع

روشهای درمان سرطان نخاع شامل موارد زیر است:

• جراحی
• پرتو درمانی
• شیمی درمانی

عمل جراحی و درمان سرطان نخاعی

در حال حاضر روش جراحی بیش از پیش برای درمان سرطان‌های اولیه طناب نخاعی استفاده می‌شود، اما انتخاب روش جراحی برای تومورهای متاستاتیک و سرطان‌هایی که از نواحی دیگر به سمت ستون فقرات گسترش پیدا کرده‌اند، قابل بحث است.

پیشرفت‌های اخیر در زمینه عکسبردای از بدن و همچنین پیشرفت‌های به دست آمده در تکنیک‌ها و ابزارهای جراحی (مانند آسپیراتورهای اولتراسونیک و لیزر) نقش جراحی در درمان تومورهای طناب نخاعی را تا حدود بسیار زیادی پررنگ‌تر کرده‌اند.

برخی از متخصصین مغز و اعصاب، در تعدادی از بیمارن خاص برای تومورهای متاستاتیک که بر روی طناب نخاعی فشار وارد می‌کنند، عمل جراحی را انتخاب می‌کنند. این جراحی برای برداشتن فشار از روی عصب، تسکین درد، تریمم و حفظ ثبات ستون فقرات، حفظ توانایی حرکتی بیمار و بهبود کارایی و عملکرد روده بزرگ انجام می‌شود. تمامی این تاثیرات موجب بهبود کیفیت زندگی بیمار می‌شود.

عمل جراحی تومور نخاعی

پرتو درمانی برای درمان تومور نخاع

اغلب بیماران مبتلا به تومور اصلی طناب نخاعی به پرتودرمانی نیاز پیدا نمیکنند اما در صورتی که سرطان در جای دیگری از بدن ایجاد شده و به حالت متاستاتیک به طناب نخاعی نفوذ پیدا کرده باشد، از روش پرتودرمانی برای درمان آن استفاده می‌شود.

سایر موارد استفاده از پرتودرمانی شامل سایر تومورهای ستون فقرات و یا تومور‌های خوش خیم یا کوچک طناب نخاعی است که به طور کامل با جراحی برداشته نشده اند.

طناب نخاعی بیشتر از مغز نسبت به تاثیرات پرتودرمانی حساس است. متخصص پرتودرمانی با دقت زیاد، تکنیک به کار رفته در انجام پرتو درمانی را به نحوی انتخاب می‌کند که میزان آسیب وارد شده به بافت‌های ستون فقرات تا حد ممکن کاهش پیدا کند.

این تاثیرات می‌توانند فزآینده و غیرقابل بازگشت باشند. ستون فقرات سینه‌ای یا مهره‌هایی که در نزدیکی قفسه سینه قرار دارند، بیش از همه در برابر تاثیرات پرتودرمانی حساس هستند و نیمی از تومورها نیز در همین ناحیه رشد می‌کنند.

شیمی درمانی برای درمان سرطان نخاع

ممکن است در بیماران بزرگسال که تومور نخاعی آنها بعد از جراحی و پرتودرمانی همچنان رشد پیدا کرده است، انجام شیمی درمانی مشابه با شیمی درمانی مخصوص تومورهای مغزی تجویز شود.

در روش شیمی درمانی از داروهایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. پزشک ممکن است تنها از یک دارو یا ترکیبی از چند داروی مختلف استفاده کند که این داروها به صورت قرص خوراکی، تزریق وریدی یا تزریق عضلانی به بیمار داده می‌شوند.

در روش شیمی درمانی داخل نخاعی نیز داروهای شیمی درمانی مستقیما در مایع مغزی نخاعی تزریق می‌شوند.

شیمی درمانی معمولا در طی یک چرخه انجام می‌شود. این چرخه شامل دوره درمانی و دوره ریکاوری می‌شود و سپس یک دوره درمانی جدید آغاز می‌شود و این چرخه به همین صورت ادامه پیدا می‌کند. بیماران معمولا برای انجام درمان نیازی به ماندن در بیمارستان ندارند.

در اغلب موارد دارو را می‌توان در مطب پزشک به بیمار داد. در موارد خاصی با توجه به نوع دارو و وضعیت سلامتی بیمار ممکن لازم باشد که بیمار برای مدت کوتاهی در بیمارستان بستری شود.

پیشگیری سرطان نخاع

هرچند از بروز تومور ستون فقرات نمی‌توان پیشگیری کرد اما از بروز برخی سرطان‌هایی که گسترش پیدا کرده و به طناب نخاعی نفوذ پیدا می‌کنند می‌توان پیشگیری کرد و یا قبل از این که به طناب نخاعی نفوذ پیدا کنند، آنها را متوقف کرد.

برای مثال با نکشیدن سیگار می‌توان از بروز سرطان ریه و با انجام معاینات منظم می‌توان از بروز سرطان سینه پیشگیری کرد.

هرچند برخی از تومورهای خوش خیم به صورت ارثی در برخی خانواده‌ها هستند، اما علت رطانی شدن بافت طناب نخاعی نامعلوم است. برخی از علل احتمالی عبارتند از ژن‌های معیوب، ویروس و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی.